Historischedrukkerij.be https://www.historischedrukkerij.be/ Ontdek de Evolutie van Drukwerk Wed, 21 Jun 2023 09:52:19 +0000 nl-NL hourly 1 https://wordpress.org/?v=6.2.5 https://www.historischedrukkerij.be/wp-content/uploads/2023/06/icons8-belgium-64-1.png Historischedrukkerij.be https://www.historischedrukkerij.be/ 32 32 De Invloed van de Industriële Revolutie op de Druktechnieken: Een Nieuw Tijdperk van Efficiëntie en Massaproductie https://www.historischedrukkerij.be/industriele-revolutie-op-de-druktechnieken/ https://www.historischedrukkerij.be/industriele-revolutie-op-de-druktechnieken/#respond Tue, 20 Jun 2023 13:47:04 +0000 https://www.historischedrukkerij.be/?p=36 De Industriële Revolutie, die plaatsvond in de 18e en 19e eeuw, bracht ingrijpende veranderingen teweeg...

The post De Invloed van de Industriële Revolutie op de Druktechnieken: Een Nieuw Tijdperk van Efficiëntie en Massaproductie appeared first on Historischedrukkerij.be.

]]>
De Industriële Revolutie, die plaatsvond in de 18e en 19e eeuw, bracht ingrijpende veranderingen teweeg in verschillende industrieën, waaronder de drukpersindustrie. Nieuwe technologieën en innovaties transformeerden de manier waarop drukwerk werd geproduceerd en verspreid. In dit artikel zullen we de invloed van de Industriële Revolutie op de druktechnieken verkennen, met de nadruk op belangrijke veranderingen en verbeteringen die hebben geleid tot efficiëntie en massaproductie.

De Opkomst van de Stoommachine: Mechanisatie en Snelheid

De introductie van de stoommachine was een van de belangrijkste ontwikkelingen tijdens de Industriële Revolutie, die ook een enorme impact had op de drukpersindustrie. Hier zijn enkele kenmerken van de invloed van de stoommachine op de druktechnieken:

  1. Mechanisatie van de drukpersen: De stoommachine maakte mechanisatie mogelijk, waarbij handmatige persen werden vervangen door stoomaangedreven persen. Deze nieuwe persen waren krachtiger, sneller en efficiënter, waardoor de productie van drukwerk aanzienlijk werd versneld.
  2. Snelheid en massaproductie: Dankzij de stoommachine konden drukpersen hogere snelheden bereiken, waardoor grotere oplages konden worden geproduceerd binnen kortere tijdspannes. Dit leidde tot massaproductie van drukwerk, zoals kranten, tijdschriften en boeken, die op grote schaal konden worden verspreid.

Hieronder staat een vergelijkingstabel met enkele belangrijke invloeden van de Industriële Revolutie op de druktechnieken:

Invloed van de Industriële RevolutieKenmerken
Mechanisatie van de drukpersen– Vervanging van handmatige persen door stoomaangedreven persen – Verbeterde kracht, snelheid en efficiëntie
Opkomst van nieuwe materialen– Gebruik van goedkopere en duurzamere materialen, zoals ijzeren persen en stalen platen
Veranderingen in de arbeidsomstandigheden– Overgang naar fabrieksproductie en arbeidsverdeling – Werkers werden gespecialiseerd in specifieke taken

Nieuwe Materialen en Verbeterde Efficiëntie

Naast de stoommachine bracht de Industriële Revolutie ook nieuwe materialen en verbeterde efficiëntie in de drukpersindustrie. Hier zijn enkele kenmerken van deze veranderingen:

  1. Gebruik van ijzer en staal: Traditionele houten persen werden vervangen door persen gemaakt van ijzer, waardoor ze sterker en duurzamer werden. Daarnaast werden stalen platen gebruikt voor drukgravures, zoals bij de staalgravure, wat resulteerde in scherpere en gedetailleerdere afbeeldingen.
  2. Verbeterde efficiëntie: De introductie van geautomatiseerde persen en nieuwe technieken, zoals de cilinderpers, zorgde voor een aanzienlijke verbetering van de efficiëntie in de drukpersindustrie. Het drukproces werd gestroomlijnd en vereenvoudigd, waardoor de productiesnelheid werd verhoogd.

Hieronder staat een vergelijkingstabel met enkele materialen en efficiëntieverbeteringen tijdens de Industriële Revolutie:

Materialen/EfficiëntieverbeteringenKenmerken
Gebruik van ijzer en staal– Sterkere en duurzamere persen – Scherpere en gedetailleerdere afbeeldingen bij de staalgravure
Geautomatiseerde persen– Verbeterde efficiëntie en snelheid in het drukproces – Vereenvoudiging van de productie
Verbeterde inkt- en papierproductie– Ontwikkeling van sneldrogende inkten – Productie van hoogwaardig papier op grote schaal

De Industriële Revolutie had een ingrijpende invloed op de druktechnieken, die werd gekenmerkt door mechanisatie, snelheid, massaproductie en verbeterde efficiëntie. De introductie van de stoommachine, nieuwe materialen en geautomatiseerde persen transformeerden de drukpersindustrie en legden de basis voor moderne druktechnieken. Deze revolutionaire veranderingen tijdens de Industriële Revolutie hebben de weg vrijgemaakt voor de ontwikkeling en vooruitgang van de drukpersindustrie zoals we die vandaag kennen.

The post De Invloed van de Industriële Revolutie op de Druktechnieken: Een Nieuw Tijdperk van Efficiëntie en Massaproductie appeared first on Historischedrukkerij.be.

]]>
https://www.historischedrukkerij.be/industriele-revolutie-op-de-druktechnieken/feed/ 0
Drukwerkproducten en -stijlen van de 19e eeuw: Een Artistieke Renaissance in Drukpers https://www.historischedrukkerij.be/drukwerkproducten-en-stijlen/ https://www.historischedrukkerij.be/drukwerkproducten-en-stijlen/#respond Tue, 20 Jun 2023 13:42:55 +0000 https://www.historischedrukkerij.be/?p=33 De 19e eeuw was een periode van opmerkelijke artistieke en technologische ontwikkelingen in de drukpersindustrie....

The post Drukwerkproducten en -stijlen van de 19e eeuw: Een Artistieke Renaissance in Drukpers appeared first on Historischedrukkerij.be.

]]>
De 19e eeuw was een periode van opmerkelijke artistieke en technologische ontwikkelingen in de drukpersindustrie. Met de groeiende vraag naar gedrukte materialen ontstonden er nieuwe drukwerkproducten en -stijlen die de visuele esthetiek en het vakmanschap van het drukken in de 19e eeuw weerspiegelen. In dit artikel zullen we enkele van de belangrijkste drukwerkproducten en -stijlen uit deze periode verkennen en hun kenmerken en bijdragen aan de drukkunst belichten.

Boekillustraties: Verhalen tot Leven Gebracht

Boekillustraties waren een belangrijk onderdeel van het drukwerk in de 19e eeuw en hebben bijgedragen aan de verspreiding van literaire werken en de visuele beleving van verhalen. Hier zijn enkele kenmerken van boekillustraties uit de 19e eeuw:

  1. Houtgravures: Houtgravures waren een veelgebruikte techniek voor het maken van boekillustraties. Ambachtslieden sneden de afbeeldingen met grote precisie in houten blokken, waardoor gedetailleerde en scherpe illustraties ontstonden. Deze techniek werd toegepast in zowel fictie als non-fictie boeken en bracht verhalen tot leven voor de lezers.
  2. Lithografieën: De opkomst van de lithografie in de 19e eeuw opende nieuwe mogelijkheden voor boekillustraties. Kunstenaars konden direct op de lithografische steen tekenen, waardoor gedetailleerde en kleurrijke illustraties werden geproduceerd. Lithografieën werden vooral gebruikt voor kunstboeken en geïllustreerde edities van literaire werken.

Hieronder staat een vergelijkingstabel met enkele drukwerkproducten en -stijlen uit de 19e eeuw:

Product/StijlKenmerkenVoorbeelden
Boekillustraties– Houtgravures – Lithografieën– Houtgravures in “Alice in Wonderland” door John Tenniel – Lithografieën in “Les Misérables” door Émile Bayard
Affiches– Grote formaatdrukken – Kleurrijke ontwerpen– “Moulin Rouge” poster door Henri de Toulouse-Lautrec – “Le Chat Noir” poster door Théophile Steinlen
Visitekaartjes– Kleine formaatdrukken- Elegante ontwerpen– Visitekaartjes van beroemde personen zoals Charles Darwin en Oscar Wilde – Visitekaartjes van bedrijven

Conclusie

De 19e eeuw bracht een ware artistieke renaissance in de drukpersindustrie met zich mee, waarbij nieuwe drukwerkproducten en -stijlen werden geïntroduceerd. Boekillustraties, affiches en visitekaartjes waren enkele van de belangrijkste producten die de visuele esthetiek en het vakmanschap van het drukken in die tijd weerspiegelden. Deze drukwerkproducten en -stijlen hebben niet alleen bijgedragen aan de verspreiding van informatie en cultuur, maar hebben ook een blijvende invloed gehad op de kunst en het design van de 19e eeuw.

The post Drukwerkproducten en -stijlen van de 19e eeuw: Een Artistieke Renaissance in Drukpers appeared first on Historischedrukkerij.be.

]]>
https://www.historischedrukkerij.be/drukwerkproducten-en-stijlen/feed/ 0
Belangrijke Drukkerijen en Drukkers van de 19e Eeuw in België: Een Erfenis van Drukkunst https://www.historischedrukkerij.be/drukkerijen-en-drukkers-van-de-19e/ https://www.historischedrukkerij.be/drukkerijen-en-drukkers-van-de-19e/#respond Tue, 20 Jun 2023 13:38:54 +0000 https://www.historischedrukkerij.be/?p=30 De 19e eeuw was een tijd van bloei en innovatie in de drukkerswereld, en België...

The post Belangrijke Drukkerijen en Drukkers van de 19e Eeuw in België: Een Erfenis van Drukkunst appeared first on Historischedrukkerij.be.

]]>
De 19e eeuw was een tijd van bloei en innovatie in de drukkerswereld, en België speelde een belangrijke rol in deze ontwikkelingen. Met hun vakmanschap en toewijding hebben drukkerijen en drukkers in België de drukindustrie naar nieuwe hoogten gebracht. In dit artikel zullen we enkele van de belangrijkste drukkerijen en drukkers uit de 19e eeuw in België bespreken, hun bijdragen aan de drukkunst benadrukken en hun nalatenschap in ere houden.

Plantin-Moretus Drukkerij: Erfgoed van Drukkunst

De Plantin-Moretus drukkerij, gevestigd in Antwerpen, is een van de oudste en meest prestigieuze drukkerijen ter wereld. Haar geschiedenis gaat terug tot de 16e eeuw, maar haar impact strekte zich uit tot de 19e eeuw en verder. Hier zijn enkele kenmerken van de Plantin-Moretus drukkerij:

  1. Erfgoed van typografie en illustraties: De drukkerij van Plantin-Moretus stond bekend om haar uitmuntende typografie en prachtige illustraties. Het gebruik van hoogwaardige lettertypen en gedetailleerde houtsneden en gravures maakte hun boeken en publicaties tot kunstwerken op zich.
  2. Internationale erkenning: De drukkerij van Plantin-Moretus genoot internationale erkenning en won meerdere prijzen en onderscheidingen voor haar vakmanschap en kwaliteit. Haar publicaties waren in heel Europa bekend en werden gewaardeerd om hun esthetiek en vakmanschap.

Hieronder staat een vergelijkingstabel met enkele belangrijke drukkerijen en drukkers uit de 19e eeuw in België:

Drukkerij/DrukkerLocatieBijdragen en Kenmerken
Plantin-MoretusAntwerpen– Erfgoed van typografie en illustraties – Internationale erkenning
Imprimerie Emile BruylantBrussel– Juridische en wetenschappelijke publicaties – Kwaliteit en nauwkeurigheid van drukwerk
J.-E. Buschmann & Co.Brussel– Gravures en illustraties – Hoogwaardige lithografieën
P.J. Van Dieren & Co.Gent– Illustratieve boeken en tijdschriften – Drukwerk van hoge kwaliteit
L. TuerlinckxBrussel– Expertise in kerkelijk drukwerk – Artistieke lithografieën

De 19e eeuw was een tijd van opmerkelijke groei en innovatie in de drukkerswereld in België. Drukkerijen zoals Plantin-Moretus, Imprimerie Emile Bruylant, J.-E. Buschmann & Co., P.J. Van Dieren & Co. en L. Tuerlinckx hebben een blijvende indruk achtergelaten met hun vakmanschap, kwaliteit en artistieke bijdragen aan de drukkunst. Hun nalatenschap heeft niet alleen de drukindustrie beïnvloed, maar heeft ook het culturele erfgoed van België verrijkt. Hun inzet en toewijding hebben de weg geëffend voor verdere innovaties in de wereld van het drukken, en hun bijdragen zullen nog vele generaties lang worden gekoesterd.

The post Belangrijke Drukkerijen en Drukkers van de 19e Eeuw in België: Een Erfenis van Drukkunst appeared first on Historischedrukkerij.be.

]]>
https://www.historischedrukkerij.be/drukkerijen-en-drukkers-van-de-19e/feed/ 0
De Evolutie van de Druktechnieken in de 19e Eeuw: Van Houtgravure tot Lithografie https://www.historischedrukkerij.be/evolutie-van-druktechnieken-in-de-19e-eeuw/ https://www.historischedrukkerij.be/evolutie-van-druktechnieken-in-de-19e-eeuw/#respond Tue, 20 Jun 2023 13:29:19 +0000 https://www.historischedrukkerij.be/?p=26 De 19e eeuw markeerde een periode van grote vooruitgang en innovatie op het gebied van...

The post De Evolutie van de Druktechnieken in de 19e Eeuw: Van Houtgravure tot Lithografie appeared first on Historischedrukkerij.be.

]]>
De 19e eeuw markeerde een periode van grote vooruitgang en innovatie op het gebied van druktechnieken. Met de opkomst van industriële revolutie en technologische ontwikkelingen, werden traditionele methoden vervangen door geavanceerdere technieken die een revolutie teweegbrachten in de drukindustrie. In dit artikel zullen we de evolutie van druktechnieken in de 19e eeuw verkennen, met de nadruk op belangrijke technologische ontwikkelingen zoals de houtgravure, de staalgravure en de lithografie.

Houtgravure: De Beginfase van de 19e Eeuw

De houtgravure was een van de prominente druktechnieken die aan het begin van de 19e eeuw werden gebruikt. Deze techniek maakte gebruik van houten blokken waarop de afbeeldingen werden uitgesneden, waarna ze werden ingeïnkt en op papier werden gedrukt. Hier zijn enkele belangrijke aspecten van de houtgravure:

  1. Detaillering en precisie: De houtgravure stond bekend om zijn detaillering en precisie. Ambachtslieden sneden met grote zorgvuldigheid de afbeeldingen in het hout, wat resulteerde in scherpe lijnen en fijne details. Deze techniek werd veel gebruikt voor het drukken van illustraties in boeken, tijdschriften en kranten.
  2. Beperkingen van de techniek: Ondanks de nauwkeurigheid en kwaliteit had de houtgravure enkele beperkingen. Het was een tijdrovend proces, omdat elke afbeelding met de hand in het hout moest worden gesneden. Bovendien kon een houten blok slechts een beperkt aantal afdrukken produceren voordat het begon te verslijten.

Staalgravure: Een Verbeterde Druktechniek

In de tweede helft van de 19e eeuw werd de houtgravure geleidelijk vervangen door een verbeterde druktechniek, namelijk de staalgravure. Deze techniek maakte gebruik van stalen platen waarop de afbeeldingen werden gegraveerd. Laten we enkele kenmerken van de staalgravure verkennen:

  1. Scherpte en duurzaamheid: Staalplaten waren duurzamer dan houten blokken en konden een veel groter aantal afdrukken produceren zonder kwaliteitsverlies. De gravures op staal waren scherp en gedetailleerd, wat resulteerde in hoogwaardige illustraties en reproducties.
  2. Kosten en productie: Hoewel de staalgravure superieure resultaten opleverde, waren de kosten van het graveren van de stalen platen hoger dan die van houtgravures. Bovendien was het proces van het graveren van de stalen platen arbeidsintensief en tijdrovend, wat de productie beperkte.

Lithografie: De Revolutie in de Drukpersindustrie

De opkomst van de lithografie in de 19e eeuw zorgde voor een ware revolutie in de drukpersindustrie. Deze nieuwe techniek, gebaseerd op het principe dat water en vet elkaar afstoten, maakte het mogelijk om complexe illustraties en teksten te drukken. Hier zijn enkele kenmerken van de lithografie:

  1. Artistieke vrijheid en veelzijdigheid: Lithografie bood een ongekende artistieke vrijheid en veelzijdigheid. Kunstenaars en illustratoren konden direct op de lithografische steen tekenen, waardoor ze hun creatieve visie nauwkeurig konden vastleggen. Daarnaast konden met de lithografie kleurenafbeeldingen worden geproduceerd, wat de mogelijkheden op het gebied van illustratie en reproductie enorm vergrootte.
  2. Commerciële toepassingen: De lithografie werd snel omarmd in de commerciële sector vanwege de efficiëntie en kwaliteit. Het drukproces was relatief snel en de oplages konden worden vergroot zonder verlies van kwaliteit. Hierdoor werd het drukken van kranten, tijdschriften, affiches en ander commercieel drukwerk toegankelijker en kostenefficiënter.

De evolutie van druktechnieken in de 19e eeuw heeft de drukpersindustrie getransformeerd en nieuwe mogelijkheden geopend voor het produceren van hoogwaardig drukwerk. Van de houtgravure tot de staalgravure en uiteindelijk de lithografie, elke techniek bracht verbeteringen met zich mee in termen van detaillering, duurzaamheid en artistieke vrijheid. De opkomst van de lithografie betekende een ware revolutie in de drukpersindustrie en legde de basis voor verdere technologische ontwikkelingen in de 20e eeuw. De 19e eeuw was een tijd van voortdurende vernieuwing en vooruitgang, waarbij drukkers nieuwe manieren ontdekten om de wereld van de druktechnieken te verrijken.

The post De Evolutie van de Druktechnieken in de 19e Eeuw: Van Houtgravure tot Lithografie appeared first on Historischedrukkerij.be.

]]>
https://www.historischedrukkerij.be/evolutie-van-druktechnieken-in-de-19e-eeuw/feed/ 0
De Fascinerende Geschiedenis van Drukken in België https://www.historischedrukkerij.be/geschiedenis-van-drukken/ https://www.historischedrukkerij.be/geschiedenis-van-drukken/#respond Tue, 20 Jun 2023 13:18:46 +0000 https://www.historischedrukkerij.be/?p=21 Drukken heeft een rijke geschiedenis en is een cruciaal onderdeel geweest van de menselijke vooruitgang....

The post De Fascinerende Geschiedenis van Drukken in België appeared first on Historischedrukkerij.be.

]]>
Drukken heeft een rijke geschiedenis en is een cruciaal onderdeel geweest van de menselijke vooruitgang. In België heeft de kunst van het drukken een bijzondere ontwikkeling doorgemaakt die zijn stempel heeft gedrukt op de wereld van de communicatie en publicatie. Deze inleiding biedt een diepgaande verkenning van de geschiedenis van het drukken in België, waarbij verschillende belangrijke aspecten en mijlpalen worden belicht. Van de vroege boekdrukkunst tot de moderne digitale technologie, laten we eens kijken naar de intrigerende geschiedenis van het drukken in België.

De Vroege Stadia van Drukken in België

In de vroege stadia van de drukpers in België speelden verschillende factoren een rol bij de ontwikkeling en verspreiding van de boekdrukkunst. Hier zijn enkele belangrijke aspecten die de vroege stadia van het drukken in België kenmerken:

  1. Invloed van de Vlaamse Primitieven: De Vlaamse Primitieven, een groep kunstschilders uit de 15e en 16e eeuw, hadden een diepgaande invloed op de ontwikkeling van de drukpers in België. Kunstenaars zoals Jan van Eyck en Rogier van der Weyden perfectioneerden de technieken van het schilderen, waaronder het gebruik van olieverf en gedetailleerde composities. Deze technieken werden later geadopteerd door drukkers, waardoor de kwaliteit van geïllustreerde boeken werd verbeterd.
  2. Rol van religie: Religieuze geschriften, zoals bijbels en liturgische boeken, speelden een cruciale rol in de verspreiding van de drukpers in België. Kloosters en religieuze instellingen waren vaak de belangrijkste centra van drukactiviteiten. Door de productie van religieuze teksten konden drukkers hun vakmanschap aantonen en droegen ze bij aan de verspreiding van kennis en geloof.
  3. Steden als centra van drukactiviteiten: Tijdens de vroege stadia van het drukken in België waren bepaalde steden prominente centra van drukactiviteiten. Steden zoals Antwerpen, Brussel en Leuven waren de bakermatten van gerenommeerde drukkers en uitgevers. Deze steden trokken ook intellectuelen, kunstenaars en wetenschappers aan, waardoor er een vruchtbare omgeving ontstond voor de verspreiding van kennis en ideeën.

Evolutie van Technologieën en Praktijken

Met de vooruitgang van de tijd en de technologie hebben drukkers in België zich aangepast aan veranderende praktijken en innovaties in de drukpersindustrie. Hier zijn enkele belangrijke ontwikkelingen die de evolutie van het drukken in België hebben beïnvloed:

  1. Overgang naar de mechanische drukpers: De uitvinding van de mechanische drukpers in de 19e eeuw markeerde een belangrijke overgang in de drukpersindustrie. Deze nieuwe persen waren sneller en efficiënter, waardoor de productie van boeken en kranten aanzienlijk werd versneld. België volgde deze trend en begon mechanische drukpersen te adopteren, waardoor het drukproces werd gestroomlijnd en de oplages werden vergroot.
  2. Opkomst van de lithografie: Een andere belangrijke ontwikkeling in het drukken in België was de opkomst van de lithografie. Deze techniek, gebaseerd op het principe dat vet en water elkaar afstoten, maakte het mogelijk om complexe illustraties en kunstwerken met hoge kwaliteit af te drukken. België stond bekend om zijn vaardigheid op het gebied van lithografie en veel gerenommeerde kunstenaars en illustratoren maakten gebruik van deze techniek.
  3. Digitalisering en modernisering: Met de opkomst van digitale technologieën onderging het drukken in België een aanzienlijke verandering. De traditionele drukpersen werden vervangen door digitale drukpersen, waardoor het mogelijk werd om snel en op maat gemaakte drukwerk te produceren. Bovendien heeft de digitalisering van informatie geleid tot de opkomst van e-books en online publicaties, waardoor het drukken en verspreiden van teksten nog toegankelijker is geworden.

De Impact van Drukken in België

Het drukken in België heeft een aanzienlijke impact gehad, niet alleen op het gebied van communicatie en publicatie, maar ook op de maatschappij en cultuur. Hier zijn enkele belangrijke aspecten van de impact van het drukken in België:

  1. Verspreiding van kennis en ideeën: Door de drukpers konden boeken, kranten en andere gedrukte materialen op grote schaal worden verspreid. Dit leidde tot een bredere verspreiding van kennis en ideeën, waardoor de toegang tot informatie voor een groter publiek mogelijk werd. Het drukken heeft bijgedragen aan de verspreiding van wetenschappelijke ontdekkingen, literatuur, politieke denkbeelden en filosofieën.
  2. Culturele bloei en artistieke expressie: Het drukken in België heeft ook bijgedragen aan de culturele bloei en artistieke expressie. De verfijnde illustraties en geïllustreerde boeken die in België werden geproduceerd, hebben een blijvende impact gehad op de kunst en het culturele erfgoed van het land. Het gebruik van technieken zoals lithografie heeft de artistieke mogelijkheden uitgebreid en de productie van kunstwerken toegankelijker gemaakt.
  3. Democratie en persvrijheid: De drukpers heeft ook een cruciale rol gespeeld in de bevordering van democratie en persvrijheid in België. Kranten en tijdschriften hebben fungeerden als platforms voor het verspreiden van nieuws, meningen en kritiek. Het vrije woord en de persvrijheid werden beschermd en bevorderd door het drukken, waardoor een kritische dialoog en debat mogelijk werden.

De geschiedenis van het drukken in België is rijk aan innovatie, technologische vooruitgang en culturele impact. Van de vroege stadia van de boekdrukkunst tot de moderne digitale revolutie, België heeft een belangrijke rol gespeeld in het bevorderen van kennis, artistieke expressie en democratie door middel van drukwerk. Door de evolutie van technologieën en praktijken heeft het drukken in België zich aangepast aan veranderende tijden en blijft het een essentieel onderdeel van onze moderne samenleving.

The post De Fascinerende Geschiedenis van Drukken in België appeared first on Historischedrukkerij.be.

]]>
https://www.historischedrukkerij.be/geschiedenis-van-drukken/feed/ 0